Tibet’in Gençlik Pınarı

Peter Kelder tarafından yazılan ve Dharma Yayınları tarafından iki ciltlik kitap halinde yayımlanan Tibet’in Gençlik Pınarı isimli kitapta Tibet Bölgesindeki rahiplerin ve yerel halkın yaşam tarzından ve kültürel birikiminden yola çıkılarak  bazı öneriler yapılmakta ve bunların düzenli uygulanmasıyla insan vücudunda  ciddi fiziksel gelişmeler  olacağı  ileri sürülmektedir.

Alternatif tıp   veya tamamlayıcı tıp olarak tanımlanan uygulamalar, tarihin çok eski dönemlerinden itibaren  başta Çin ve Hindistan olmak üzere Asya kıtasının çeşitli bölgelerinden kökenini almış olup binlerce yıldır geniş insan kitleleri tarafından kullanıla gelmiştir. Batı ülkeleri ve bu ülkelerdeki tıp çevreleri , uzun süre bu uygulamalara ilgisiz  kalmıştır. Son otuz yılda ise Batıdaki tıp çevrelerinin ilgisinde belirgin bir artış ortaya çıkmıştır. Bu ilgi artışında,  kırılma noktasının  ABD
Başkanı Nixon’un Çin gezisi  olduğu kabul edilmektedir.1972 yılındaki  gezi sırasında Nixon’un ekibinden birinin hastalanması ve bu kişinin akupunkturla tedavi edilmesiyle birlikte ABD tıp kurumlarında, başta akupunktur olmak üzere Doğu kökenli tıbbi uygulamalar incelenmeğe ve etkinlikleri bilimsel yöntemlerle araştırılmağa başlanmıştır.

Alternatif tıp uygulamaları,  modern tıp yöntemlerinin yetersiz kaldığı durumlarda bir ihtiyacı karşılamak üzere geliştirilmiş ve uzun süre  ciddiye alınmayan bu yöntemlerin, hastalıklardan iyileşmeye katkısı olabileceği düşünülmüştür.  Modern tıpta, uzmanlık alanlarının giderek çoğalması, tıbbın çok sayıda branşlara ayrılması ve  neredeyse her bir organa veya fizyolojik sisteme ait yeni uzmanlık alanlarının ortaya çıkması,  olumlu gelişmelerin yanı sıra insanın bir bütün olarak ele alınmasını engelleyen yaklaşımlara da  yol açmıştır. Buna karşılık alternatif tıp yöntemleri,  insanı  holistik  (bütüncül) bir  anlayışla ele almakta; bu bütün içinde tüm sistemlerin ve organların birbirleriyle mükemmel bir uyum içersinde çalıştıklarını, bu uyumun bozulması halinde ise hastalıkların ortaya çıktığını kabul etmektedir.

Modern tıp uygulamalarında çok iddialı tedavi yöntemleri geliştirilmesine rağmen,  hala pek çok hastalıkta kesin (küratif) bir çözüm şeklinin olmayışı, tedavi maliyetlerinin yüksekliği,  ilaçların yan etkileri,  tedavide fırsat eşitsizliği gibi faktörler yüzünden insanlar başka arayışlar içine girmekte ve  çok eski dönemlerden beri bilinen bazı tedavi yöntemlerine  yönelmektedir. Bu tür yöntemlerin genellikle ucuz ve kolay erişilebilir olması, yan etkilerinin nisbeten az olması, geniş çevreler tarafından  kabulünü kolaylaştırmaktadır.

Tibet Gençlik Pınarı  isimli kitapta, Tibet bölgesindeki Budist rahiplerin yaşantılarından, inançlarından ve kültürlerinden  yola çıkılarak o bölge insanları tarafından yüzyıllardır  bilinen , mistik ve fiziksel özellikleri bir arada içeren bazı  uygulamalar hakkında bilgi verilmekte,  özellikle bazı egzersizlerin düzenli yapılmasıyla  bedensel gençlik ve zindelik sağlanabileceği belirtilmektedir.

Tibet Gençlik Pınarına göre bedende çakra adı verilen 7 enerji merkezi (girdabı) mevcut olup tüm sistemler bu merkezlerden yayılan enerjiyle kontrol edilmekte ve birbiriyle ahenk içinde çalışmaktadır. Tibet kültüründe bu şekilde yer alan enerji merkezleri (çakra) ve prana enerjisiyle yönlendirilen  organ faaliyetleri Çin tıbbında  5  element  siklüsü olarak tanımlanmakta ve chi enerjisi adı verilen yaşamsal enerjinin meridyen adı verilen 14 hat üzerinde dengeli bir şekilde dolaştığına, bu akışta bir aksaklık olması halinde hastalıkların ortaya çıktığına inanılmaktadır.  Çin tıbbı ve buna bağlı  akupunktur pratiğinde , meridyenler üzerindeki yüzlerce noktadan iğneler batırarak bu dengesizliği gidermenin mümkün olduğu ve hemen tüm hastalıkların bu yöntemle tedavi edilebileceği iddia edilmektedir. Tibet kültüründe ise 7 enerji merkezinde, girdap şeklinde bir akışkanlık  halinde olan  enerji merkezlerinin, bazı egzersizlerle daha   verimli çalışmasının mümkün olduğu ileri sürülmekte ve bu egzersizlerin hergün düzenli olarak yapılmasıyla, bir süre sonra çok belirgin gençlik ve zindelik elde edilebileceği belirtilmektedir.

Tibet Gençlik Pınarında anlatılan egzersizlerden birincisi  , semazenlerin yaptığına benzer bir ritm içinde , saat yönünde kendi etrafında dönme  hareketidir. Bu ilginç egzersiz önerisi , başlangıçta kolay gibi gözükse de  uygulamada zorluk yaratacak bir harekettir ve  özellikle hipertansiyon, vertigo, tinnitus, servikal diskopati gibi  rahatsızlıkları olan kişiler için  sakıncalı bir egzersiz şeklidir.

2., 3., 4.  ve 5. ayinler olarak adlandırılan diğer egzersiz  önerileri arasında belin ve ekstremitelerin bazı zorlayıcı hareketleri yer almaktadır. Bu hareketlerin önemli bir kısmında izometrik ve ekzantrik tip kasılmalar ön plandadır. Orta yaşlı kişilerde en sağlıklı egzersiz  tipi, düşük şiddetli ( submaksimal), aerobik karakterli, gün içinde daha uzun bir zamana yayılmış olan hareketlerdir. Kitaptaki egzersizler ise bu prensibin  tam tersine, güçlü  kasılmalar ile yapılan bir takım zorlayıcı  hareketleri içermektedir. Bu tip egzersizleri hipertansiyon, servikal veya lomber disk hernisi, iskemik kalp hastalığı, karın veya kasık fıtığı gibi yakınmaları olanların ve fazla kilosu olanların yapması çok zor olduğu gibi, bazı sakıncaları da beraberinde getirmektedir. Nitekim 1. kitapta çok daha kesin ifadelerle önerilen bu egzersiz tavsiyeleri , 2. kitapta  biraz yumuşatılmış ve  önceden sağlık kontrolu yapılması, belli bazı hastalığı olanların bunları yapmamaları, bu egzersizlerle birlikte mutlaka ısınma ve germe egzersizlerinin yapılmasının uygun olacağı belirtilmiştir. Aslında doğru olan da budur.

Özellikle orta yaştaki insanların egzersiz programına başlamadan önce  tıbbi kontrolden geçmesi, egzersizleri dikkatli yapması, dozu tedricen arttırması  ve zorlayıcı egzersizlere geçmeden önce  yeterli ısınma ve germe  hareketlerini yapması gereklidir.

6. ayin olarak adlandırılan egzersiz şekli, solunum egzersizleri karakterinde olup yapılmasında herhangi bir sakınca yoktur. Ancak bu egzersizin cinsel enerjiyle ve cinsel istekli ilişkili olduğu iddiası bilimsel değildir.

Esasen  gerek Tibet kültüründe gerekse Çin kültüründe inanılan organ ve fonksiyon merkezlerinin bugünkü anatomi ve fizyoloji bilgileriyle örtüşmesi gibi bir durum söz konusu  değildir. Bu kültürlerdeki tanımlamalar daha çok sembolik olarak kabul edilmesi gereken fonksiyonel merkezler niteliğindedir.

Tibet Gençlik Pınarın 3. bölümünde yer alan beslenmeyle ilgili öneriler büyük ölçüde çağdaş, dengeli beslenme ilkeleriyle uyuşmaktadır.  Kitapta da belirtildiği gibi yaşamın  temel enerji kaynağı  dengeli beslenmedir. Öğünlerde aşırıya kaçınılmaması, çok değişik gıdaların bir arada yenmemesi, lokmaların yavaş yavaş ve iyice  çiğnendikten sonra yutulması, akşam yemeğinin erken yenmesi, yemekten sonra hemen yatılmaması gibi öneriler, sağlıklı  yaşam için herkes tarafından kabul edilebilecek ilkelerdir. Bunların uygulanması, genel sağlık durumunun gelişmesine faydalı olacaktır. Ancak hergün bir çiğ yumurta sarısı önerisini bu çerçevede kabul etmek zordur. Çiğ yumurtada salmonella enfeksiyon riskinin olması ve  yumurta sarısında kolesterol miktarının çok olması, orta yaş grubu için  risk oluşturmaktadır.

Tibet Gençlik Pınarının Dördüncü bölümde konuşma ve ses tonunu ayarlamayla ilgili egzersiz  önerileri yer almaktadır. Bu egzersizler, genelde ses ve sahne sanatçılarının yaptıkları diafragma egzersizlerine benzer nitelikteki alıştırmalardan oluşmaktadır.

Uygulanmalarında  sakınca yoktur.  Yine aynı bölümde düzgün duruş yani doğru  postürün önemli olduğu  belirtilmekte ve bununla ilgili öneriler yapılmaktadır. Doğru postür, hareket sistemi hastalıklarından korunmak için en temel ilkelerden birisidir. Özellikle çağımızda pek çok insanın masa başında oturup aynı pozisyonda çok uzun bir zaman geçirdiğini düşünecek olursak postürle ilgili egzersizlerin ve önerilerin  ne kadar önemli olduğu kolayca anlaşılabilir. Bu itibarla, postürle ilgili önerilerin tümüne katılmak mümkündür.

Beşinci bölüm , bir tür beyin jimnastiği olan meditasyonla ilgilidir. Beynin dikkat ve konsantrasyon gücünü arttırmak için bazı alıştırmalar yapmak, beden ve ruh sağlığı için genel olarak olumlu kabul edilmektedir.

Kitapta yedinci ayin olarak belirtilen OM sözcüğünün sık sık tekrarlanmasıyla hipofiz bezinin stimüle edileceği ve mucizevi etkiler yaratacağını bilimsel olarak kabul etmek mümkün değildir.

İkinci kitabın ilk bölümlerinde yer alan  ve Tibet Gençlik Pınarı ilkelerini tam olarak uygulayabilenlere dair çok uzun yaşam süreleriyle ilgili hikayelerin bilimsel inandırıcılığı yoktur. İnsan vücudunu oluşturan hücrelerin mitotik yeteneği kısıtlıdır ve “apoptozis” denen  hücre ölümü kaçınılmazdır. Bugünkü genetik ve sitolojik bilgilere göre  insan yaşam süresini  yüzlerce yıla çıkarmak  olası değildir.

Tibet Gençlik Pınarında belirtilen  kronik iltihabi  artritlerde, örneğin ankilozan spondilit ve romatoid artritli hastalarda, egzersizin  olumlu etkisi bilinen ve uygulanan bir tedavi şeklidir. Ancak her iki hastalık grubunda da ,  kitapta ayin olarak adlandırılan egzersizlerin yapılması imkansız denecek kadar zordur ve bir takım sakıncaları beraberinde getirme riski vardır. Bu tür hastalığı olan kişilerin mutlaka doktor tavsiyesiyle, eklem hareket açıklığını geliştirici ve kas gücünü restore edici egzersizleri yapması önerilmeli, vücutlarını değişik şekillere zorlayan ağır bedensel egzersizlerden kaçınmaları öğretilmelidir.

Diğer taraftan Çin tıbbında ve çinlilerin günlük yaşamında çok önemli bir yeri olan ve  kitapta  kısmen bahsedilen Thai chi egzersizleri hem sağlıklı kişiler için, hem de kronik romatizmal hastalığı olanlar için çok yararlı, yavaş ve yumuşak hareketlerle yapılan bir egzersiz şeklidir. Bunu herkesin yapmasında, hatta Çin’de olduğu gibi her sabah  bu egzersizlerle  güne başlamakta hiçbir sakınca yoktur.

Tibet Gençlik Pınarında akupunktur çok etkili ve pek çok hastalığı tedavi edebilen bir yöntem olarak anlatılmaktadır. Halen Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO)’nun  talebi doğrultusunda Amerika Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) tarafından akupunkturun etkinliğini ve etki mekanizmasını araştıran bilimsel çalışmalar yapılmakta ve Kanıta Dayalı Tıbbın en önemli kurumlarından biri olan Cochrane Library  tarafından bu çalışmaların sonuçları derlenip bilimsel dergilerde yayınlanmaktadır. Bugüne kadar yapılan araştırmalardan çıkan sonuçlara göre akupunktur bazı fizyolojik bozukluklarda ve ağrı tedavisinde etkili olabilmekte, ancak bu etki plasebo yani yalancı tedavi gruplarına göre  çok az bir farklılık gösterebilmektedir. (2004 yılında GATA’da Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD Başkanlığı tarafından Akupunkturla ilgili bir panel düzenlenmiştir ve akupunkturun bilimsel etkinliği irdelenmiştir).

Kitapta yoga egzersizleri de önerilmektedir.  Önceden ısınma ve germe egzersizleri yaptıktan sonra  beden yapısı uygun kişilerin  Yoga egzersizleri yapmasında bir sakınca yoktur. Ancak burada da önceden bir doktor kontrolu yapılması, özellikle hipertansiyon ve iskemik kalp rahatsızlığı olanların çok dikkatli olması ve deneyimli bir yoga hocası nezaretinde bu egzersizleri yapması önerilmelidir.

Tibet Gençlik Pınarın 154- 160. sayfalarında anlatılan bel- sırt- karın egzersizleri , belkemiğiyle ilgili sorunları olan hastalara önerilen egzersizlere benzemekle beraber, bir sıra ve silsile içinde verilmediğinden, çok dikkatli yapılmalı, ağrı olunca derhal bırakılmalı, aşırı hareketlere zorlamaktan kaçınılmalıdır.  Buna karşılık 162- 172. sayfalar arasında yer alan üst ekstremiteler ve boyunla  ilgili  egzersizler, bizim de kullandığımız tedavi egzersizlerine çok benzemektedir. Yapılmasında yarar vardır.

Tibet Gençlik Pınarında daha sonraki bölümlerde yer alan beslenmeyle ilgili öneriler genellikle makul ve bilimsel esaslara uygundur. Ancak daha önce de belirttiğimiz gibi hergün bir çiğ yumurta sarısı yemenin anlamlı bir faydası olmadığı gibi, sakıncaları da olabilecektir.

Diğer taraftan aynı kitabın 216. sayfasında yer alan “Amerikan Doğal Sağlık Ekolü” önerileri çağdaş bilim ve tıp esaslarına çok uygun olup herkesin uyması gereken ilkeleri sıralamaktadır.

(Sağlıklı yaşam egzersizleri ile bilgi almak için GATA’nın internet adresinden, Spor Hekimliğine ait Web sitesine ulaşarak daha ayrıntılı bilgi almak mümkündür).

S O N U Ç :

Günümüzde insan sağlığı için   tehdit oluşturan edinsel ve kalıtsal risk faktörleri belirlenmiş ve bunları azaltmağa yönelik sağlıklı yaşam rehberleri hazırlanmıştır.

Bu risk faktörlerinin en önemlileri şunlardır :

1. Hareketsizlik,

2. Dengesiz beslenme,

3. Sigara,

4. Stresli yaşam,

5. Hipertansiyon

6. Yüksek kolesterol seviyesi.

Tibet Gençlik Pınarında karışık bir sıra ile yukarda belirtilen risk faktörlerine karşı bir takım öneriler yer almakta ve insanların bu önerilere tam olarak uyması halinde gençlik ve zindelik kazanacağı oldukça iddialı bir üslupta anlatılmaktadır. En önemli öneriler ayin adı verilen egzersizlerden oluşmakla beraber, bu egzersizlerin çoğunda  vücudu zorlayan hareketler yer almaktadır. Özellikle orta yaş kitlesini hedef alarak bu hareketleri herkesin yapmasını önermek çok mantıklı ve doğru olmadığı gibi  pek çok sakıncalı durumun ortaya çıkmasına da yol açabilecek niteliktedir. Zorlu egzersizlerin dışında kitapta yer alan  diğer önerilerin  pek çoğu, çağdaş tıp ilkelerine de uyan, insan sağlığına olumlu etkisi bilinen tavsiyeler niteliğindedir.

Her bilginin bir yararı olabileceği  noktasından hareket ederek bu kitabı okumanın ve bazı  önerileri uygulamanın bir takım   faydalar sağlayabileceğini kabul etmekle beraber,  her şeyden önce bilim ve çağdaş tıp ilkelerine uyulması gerektiğini;  hekime danışmadan ve gerekli  kontrolleri yaptırmadan  zorlayıcı uygulamaların denenmemesini belirtmek yararlı olacaktır.

Tibet Gençlik Pınarına göre bedende çakra adı verilen 7 enerji merkezi (girdabı) mevcut olup tüm sistemler bu merkezlerden yayılan enerjiyle kontrol edilmekte ve birbiriyle ahenk içinde çalışmaktadır. Bu girdapların dönüş hızları yavaşladıkça, değiştikçe, çeşitli hastalıklar başgösterdiğine inanılmaktadır. Bu egzersizlerin enerji girdaplarını aktive ettiğine, düzenlediğine, inanılmaktadır. Hareketler sırasında düzenli ve tam soluk alıp vermek çok önemlidir. Soluk hareketlerin temelidir. Yalnız hareketlerin herkes tarafından ve ani hareketlerle yapılması sakıncalı olabilir. Bazı kaynaklar bu hareketlerden önce ısınma hareketleri yapmak gerektiği belirtilmektedir. Ben hareketleri aynen olduğu gibi yapıyorum. Şu anda, ilk hareket hariç, her hareketi 10 tekrar yapıyorum. Yeni başlayanlar için her hareketin 3 tekrar yapılması ve her hafta bu sayının 1 artırılması önerilmektedir.