Sözsüz iletişim, konuşulan dilin dışında, jestler, mimikler ya da diğer
dilsel olmayan işaretler aracılığıyla ifade edilen iletim biçimlerini
kapsar. Günlük iletişimin önemli bir kısmı sözsüz iletişime dayanır.
Sözsüz iletişimde bilginin iletimi kültüre bağlı değişiklikler
gösterdiği gibi, cinsiyete bağlı olarak da değişebilir.
Sözsüz iletişim, konuşulan dilin dışında, jestler, mimikler ya da diğer
dilsel olmayan işaretler aracılığıyla ifade edilen iletim biçimlerini
kapsar. Günlük iletişimin önemli bir kısmı sözsüz iletişime dayanır.
Sözsüz iletişimde bilginin iletimi kültüre bağlı değişiklikler
gösterdiği gibi, cinsiyete bağlı olarak da değişebilir.
Temel olarak sözsüz iletişim iki kanala dayanır: Görülebilir kanal
(jestler, mimikler, yüz ifadeleri, beden duruşu vb.) ve yarıdilsel
(paralinguistic) kanal (ses tonu, şiddeti, hızı vb.) Sözlü iletişimin
dayandığı sözsel kanalla birlikte bu üç kanala iletişim kanalları adı
verilir.
Temel olarak sözsüz iletişim iki kanala dayanır: Görülebilir kanal
(jestler, mimikler, yüz ifadeleri, beden duruşu vb.) ve yarıdilsel
(paralinguistic) kanal (ses tonu, şiddeti, hızı vb.) Sözlü iletişimin
dayandığı sözsel kanalla birlikte bu üç kanala iletişim kanalları adı
verilir.
Görülebilir kanal
Görülebilir kanalı esas olarak beden dili oluşturur.
Uzaklık: İnsanlar daha yakın oldukları kişilerle daha yakın mesafeden
ilişki kurarlar. Bununla birlikte tanımadıkları, ya da hoşlanmadıkları
kişilerle daha uzaktan iletişim kurarlar.
Jestler: Bedensel jestler ve beden duruşu kendi içinde bir bilgi
bulundurur. Bir çok beden hareketi genel olarak kabul edilmiş bilgiler
barındırır. Onaylama, reddetme, vedalaşma, çağırma vb. Beden
hareketlerinin anlamı daha çok bağlamla ilişkilidir. Aynı beden hareketi
farklı bağlamlarda farklı bilgiler barındırabilir. Aynı şekilde beden
hareketlerinin farklı anlamlar taşımasında kültürel farklılıklar da
önemli bir etkendir.
Göz kontağı: Bağlamla ilişkili olarak göz kontağı farklı bilgiler
barındırabilir. Filmlerde çiftler birbirlerinin gözlerine aşk, tutku ya
da büyük bir ilgiyi ifade etmek için dikkatlice bakarlar. Ancak başka
durumlarda bu tür bir göz kontağı tehdit ifadesi olabilir. Ancak her iki
durumda da göz kontağı olumlu ya da olumsuz yüksek bir duygusal içerik
taşır. Göz kontağından kaçınılması, daha çok kişinin ilgili olmadığı
mesajı verir. Yine utanma, korkma, kötü haber verme durumlarında da göz
kontağından kaçınılır.
Yüz ifadeleri: Yüz ifadeleri de sıcaklık, sempati, karışıklık ya da
kızgınlık gibi duyguları ifade edebilir. Mimikler yüz ifadelerinin özel
bir biçimidir. İnsanlar ve şempanzeler mimikleri kullanırlar.
ayrıca sozsuz iletişim sorunsuz iletişimdir adın ne
Yarıdilsel kanal
Konuşma sırasındaki değişiklikler söz içeriğinin haricinde önemli ve
genelde duygusal bir ileti barındırırlar. Sesin ritmi, yüksekliği,
kesinliği vb. bilgi içeriği barındırır. Bebeklerin ağlama biçimlerinden
ihtiyaçlarını anlamak mümkün olduğu gibi, hayvanlarda da farklı
yarıdilsel iletiler görülür. Köpekler farklı koşullarda farklı
biçimlerde havlarlar. Aynı cümle farklı vurgulamalarla farklı anlamlar
kazanabilir.
Çoklu kanal
İnsanlar tipik olarak her üç iletişim kanalını da (sözsel, görülebilir
ve yarıdilsel) günlük iletişimde kullanırlar. Bununla birlikte sözsel
kanal çok daha etkili olarak görülür.
Sözsüz iletişim, sözlü olarak gerçekleştirilmeyen bir iletişim şeklidir
Sözsüz iletişim ne sesli dil üzerinden ne de işaret dili ya da yazı dili
üzerinden gerçekleştirilir Dilsel işaretlerin bu sistemlerin birinden
diğer bir yönteme çevrildiği bu anlaşma sistemleri, örneğin sesli dile
karşılık gelen işaretler aynı biçimde sözsüz iletişimden sayılmaz Çünkü
bu iletişimlerde kendilerinin de türediği o sözlü sistemlerin kodlanması
söz konusudur Ayrıca yazılı resim, ses durumu ve konuşma tutumu da
başlıca –sözsüz– yapay dilsel iletileri insanlara ulaştırabilir Bunu
sözlü iletilen bilgileri tamamlayan sözlü ve sözsüz payların yanı sıra
resimli yazılarda ve işaret sistemlerinde de olduğu gibi
gerçekleştirmektedir
Farklı işaretlerin ve sembollerin ve de bilgi grafiklerinin kullanımı da
bir diğer düzeyde sözsüz iletişim olarak tanımlanmaktadır Kavramın
diğer bir yorumu, ses bakımından önemli olmayan iletişimle sözsüz
iletişimin ve ses dilsel iletişimli sözlü iletişimin eşit değerlere
sahip olmasıdır Bu yorum günlük dilde yaygındır, fakat dilbilimde
kavramın kullanım biçimine uygunluk göstermemektedir
Kavram geniş anlamda tutum sergileyen canlı varlığın iç durumları
hakkında bilgi veren dilsel olmayan her tutumun sözsüz iletişimini
tanımlamaktadır Bu yorumda sözsüz iletişim vardır İletişimin alıcısı bir
diğerinin tutumundan ya da bir diğerinin algılanan sonuçlarından
anahtarlar aldıkça göndericinin iletişimsel amacı bu durumda gerekli
değildir İletişim anlamında yüz kızarması, çekingenlikten ya da vicdanın
rahatsız olmasından, elbise ve aksesuar gibi dış görüntüsünün
biçiminden, saç şeklinden, dövmelerden ve deriyi kazımadan, yaşadığı
evin mimarisine ve bir gruba ait olmayı ya da belli bir yaşam duygusunu
ifade eden mimarideki biçimsel önlemlere kadar, birçok durum buna örnek
verilebilir
Mesaj taşıyıcıları, sadece jestler, mimikler, göz teması ya da gülme
gibi dilsel olmayan seslendirmeler, istemli olarak kontrol edilebilir
açıklamalar değildir, dahası o tutumların kavramının kullanış biçimi
sözsüz iletişim olarak kabul görebilmektedir Paul Watzlawick’in ünlü
sözüne göre insan iletişimi bu olguya dayanır Watzlawick’in
görüşlerinden yola çıkarak sözsüz iletişim bazen analog iletişim olarak,
sözlü iletişim ise dijital iletişim olarak tanımlanmaktadır
Bilgi üretme, aktarma ve anlamlandırma sürecine iletişim denir.
İletişimin gerçekleşmesi için iki sistem gereklidir. Bu sistem, iki
insan, iki hayvan, iki makine ya da bir insan ile bir hayvan, bir insan
ile bir makine olabilir.
İletişim, ilk çağlardan günümüze kadar' birçok aşamalardan geçmiştir.
İlkel insanlar birtakım sesler çıkararak, işaretleşerek iletişim
kurmuşlardır. Günümüzde ise birçok yolla ve araçla iletişim kurulabilir.
Ama bu yollardan en güçlü olanı dille yapılanıdır. Dille yapılan
iletişim; resim, şekil, işaret ve vücut diliyle yapılan iletişimden daha
güçlüdür. Bu bakımdan duygu, düşünce ve istekler dille aktarılır.
İletişimin Ögeleri
İletişimde bulunması gereken birtakım öğeler vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
Gönderici: İletiyi (mesajı) hazırlayan gönderen kişidir.
Alıcı: İletinin (mesajın) gönderildiği kişidir.
İleti: Gönderilmek istenen bilgi, düşünce ve duygu gibi şeylerin bir yol ile şifrelenmesidir. Bu şifre genellikle dildir.
Kanal: İletinin göndericiden alıcıya ulaştığı yol, araçtır.
Bağlam: İletişimin gerçekleştiği ortamdır.
Dönüt: İletideki amacın yerine getirilmesidir.
İletişimin Ögelerini Belirleme
Sokakta karşılaşan Selin ve arkadaşı Müge arasında şöyle bir konuşma geçer:
Selin:
- Merhaba Müge! Akşam sinemaya gelir misin, bizimle?
Müge:
- Merhaba Selin! Teşekkür ederim ama gelemem, akşam teyzemlere gideceğiz.
Örnekte gönderici Selin, alıcı Müge'dir. İleti, "Merhaba Müge, akşam
sinemaya gelir misin, bizimle?" ifadesidir. Kanal, iletişim dille
gerçekleştiği için sözdür. Bağlam, sokaktır. Dönüt ise "Merhaba Selin!
Teşekkür' ederim ama gelemem, akşam teyzemlere gideceğiz." ifadesidir.